„Przemijamy. Stare ustępuje miejsca nowemu, w ten sposób świat posuwa się naprzód. Ale pamiętajmy o tych, którzy odeszli – ta pamięć daje im nieśmiertelność” Rafał Kosik
Dziękujemy osobom, które wspierają nas w działaniach na rzecz odnowy zabytkowych nagrobków na Starym Cmentarzu. W czasie tegorocznej, trzeciej już z kolei zbiórki na najstarszej nekropolii w Nowym Sączu, zebraliśmy 1 tysiąc 545 złotych i 38 groszy. Dziękujemy za każdy datek oraz otwarte serca wiernych i duchownych z parafii św. Kazimierza. Cała kwota zostanie przekazana na dokończenie prac renowacyjnych przy nagrobku Aurelii Pisz, które wykonuje Adam Janczy, konserwator dzieł sztuki.
Bardzo serdecznie dziękujemy wszystkim wolontariuszom zaangażowanym w akcję. 1 listopada na Starym Cmentarzu kwestowali:
Anita Zontek, Monika Sadłoń, Agnieszka Krerowicz z córką Emilią, Magdalena Matusik, Emilia Krasucka Emi BorKra z córką Anią
Agnieszka Filipek z synem Jakubem Fundacja @EUROS – Wiatr ze Fundacja EUROS – Wiatr ze Wschodu
Tomasz Popiela, Paweł Woliński
W czasie kwesty spotykaliśmy się z ogromnym zainteresowaniem akcją „Ocalmy Stary Cmentarz”. Było dużo pytań o inicjatywę, która wystartowała w 2020 roku i każdego roku udaje się osiągnąć jakiś mały sukces. Tegoroczny to wpis kilkudziesięciu nagrobków na listę zabytków Województwa Małopolskiego. Teraz jest możliwość pozyskiwania dotacji na ich renowację. Ale po kolei.
Stary Cmentarz przy ulicy Jagiellońskiej to pozostałości najstarszej nekropolii w Nowym Sączu. Pierwszy pochówek odbył się tam w 1785 roku. Przez blisko 100 lat było to miejsce spoczynku mieszkańców miasta, jego burmistrzów, działaczy społecznych, a także m.in. uczestników Konfederacji Barskiej, Powstania Listopadowego i Styczniowego. Do naszych czasów ocalał niewielki fragment nekropoli z kilkudziesięcioma XIX- wiecznymi nagrobkami, które są w opłakanym stanie. Próby ich renowacji podejmowane były kilkukrotnie, lecz koszty znacząco przewyższały możliwości finansowe właściciela terenu – Parafii św. Kazimierza. Szczere chęci działaczy społecznych blokował fakt, że nagrobki nie były wpisane na listę zabytków i nie można było się starać o dotację na wykonanie prac.
Jesienią 2020 roku Bartosz Niemiec spotkał się z ks. Janem Siedlarzem, proboszczem Parafii św. Kazimierza i zaproponował rozpoczęcie akcji „Ocalmy Stary Cmentarz”, której celem byłoby odnowienie nagrobków. Inicjatywa spotkała się z ogromną życzliwością duchownego oraz społeczników, historyków, czy dziennikarzy. Już pod koniec października 2020 roku odbyło się pierwsze społeczne sprzątanie Starego Cmentarza, które zorganizowano w reżimie sanitarnym, ponieważ trwała pandemia COVID19. Porządki na nekropoli były i są nadal konieczne (odbywają się co pół roku wiosną i jesienią), ponieważ miejsce to upodobali sobie chuligani i miłośnicy alkoholu.
W listopadzie 2020 roku ruszyła internetowa zbiórka pieniędzy na renowację nagrobków, prowadzona pod skrzydłami Fundacji Nowe Kierunki. Dzięki uprzejmości prezes Fundacji – Joanny Nogal Gromali, w grudniu 2020 roku złożony został też wniosek o dotację na przygotowanie programów konserwatorskich dla 45 nagrobków w ramach konkursu „Ochrona Zabytków Małopolski” realizowanego przez Urząd Marszałkowski w Krakowie. Wniosek przygotował Daniel Lachor, pracownik Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu. Wniosek został rozpatrzony pozytywnie i udało się pozyskać 8 tysięcy złotych dotacji. Wkład własny potrzebny na wykonanie dokumentacji, czyli 6 837, 50 złotych, został sfinansowany przez Parafię św. Kazimierza i kilka sądeckich firm m.in. Car Gum, White Volpino – Spa i Sklep Dla Psa oraz pracowników Małopolskiego Ośrodka Ruchu Drogowego w Nowym Sączu i sądeckiego oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a także Fundację Euros – Wiatr ze Wschodu, która od początku wspierała akcję „Ocalmy Stary Cmentarz”. Dokumentację wykonał konserwator dzieł sztuki Adam Janczy – była ona gotowa z końcem grudnia 2021 roku i dokładnie określała, z jakiego materiału i kiedy zostały wykonane pomniki, jaki jest ich obecny stan oraz jakie prace trzeba wykonać, by przywrócić je do dawnej świetności. W niedzielę 31 października oraz w Dzień Wszystkich Świętych 1 listopada 2021 roku przy kościółku na Starym Cmentarzu odbyła się kwesta w ramach akcji Ratujmy Sądeckie Nekropolie. Zebrane wówczas środki, 3 211,50 złotych trafiły na konto zbiórki na portalu zrzutka.pl.
W styczniu 2022 r. odbyło się spotkanie z Robertem Kowalskim, ówczesnym kierownikiem sądeckiej Delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Krakowie. Uczestniczyli w nim: Adam Janczy – konserwator dzieł sztuki, historyczka Agnieszka Filipek z Fundacji Euros – Wiatr ze Wschodu, fotograf Damian Radziak i Bartosz Niemiec – inicjator akcji „Ocalmy Stary Cmentarz”. Podczas spotkania nakreślono ścieżkę kolejnych działań, które miały doprowadzić do wpisu nagrobków do rejestru zabytków. Plan został przedstawiony ks. Janowi Siedlarzowi, który poparł i zaakceptował ustalenia. W imieniu parafii Adam Janczy przygotował wniosek o wpis pomników na listę zabytków, który został złożony jeszcze w styczniu 2022 roku do Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Krakowie. Procedura trwała półtora roku. Do czasu wydania zgody udało się zorganizować kolejne społeczne akcje sprzątania Starego Cmentarza (kwiecień i październik 2022 r.). Udało się również uzyskać zgodę na prace konserwacyjne przy XIX-wiecznym nagrobku Aurelii Pisz. Pierwsze prace ekipa Adama Janczego wykonała już w październiku 2022 roku za środki zebrane podczas kwesty i te pochodzące z internetowej zbiórki. 30 października oraz 1 listopada na Starym Cmentarzu odbyła się druga kwesta w ramach akcji Ratujmy Sądeckie Nekropolie. Wówczas udało się zebrać 3 783,88 złotych. Do puszek darczyńcy wrzucili również 7 euro i 40 koron czeskich.
W kwietniu 2023 r. odbyło się kolejne społeczne sprzątanie Starego Cmentarza. Również w tym miesiącu pracownicy sądeckiej Delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Krakowie raz jeszcze sprawdzili dokumentację niezbędną do dokonania wpisu: na listę miały trafić nagrobki, które nadają się do odtworzenia. Kilka mogił, z których niewiele pozostało i specjaliści nie będą w stanie odtworzyć ich pierwotnego wyglądu, zostały wyłączone z wpisu. W komisji wzięli udział:
– ksiądz Jan Siedlarz, proboszcz parafii Św. Kazimierza w Nowym Sączu,
– historyczka Agnieszka Filipek z Fundacji EUROS – Wiatr ze Wschodu,
– Anita Zontek, wiceprezes Stowarzyszenia Wyznaczamy Nowe Kierunki
– fotograf Damian Radziak,
– Bartosz Niemiec, inicjator akcji „Ocalmy Stary Cmentarz”.
Pod koniec czerwca 2023 r. nagrobki na Starym Cmentarzu ostatecznie znalazły się na liście zabytków Województwa Małopolskiego. Dokończenie prac przy konserwacji nagrobka Aureli Pisz planujemy wiosną przyszłego roku. Jednocześnie zamierzamy też złożyć wniosek o dotację na renowację kolejnych nagrobków z konkursu „Ochrona zabytków” organizowanego przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.